Batı müziğinde iki sesin arası iki eşit parçaya bölünmektedir ve arada kalan ses diyez ya da bemol ifadeleriyle tanımlanır. Ancak Türk Müziğinde iki notanın arası her birine koma ismi verdiğimiz 9 eşit parçaya ayrılmaktadır. 1,4,5 ve 8 komanın özel isimleri ve harfleri(rumuz) vardır. Makamları ortaya çıkaracak olan dörtlü ve beşliler oluşturulurken bu isimler ve harflerden yararlanılır.
Klarnet (klarnet,girnata) sert ve dayanikli agaçlardan genellikle de abanoz ağacından yapilir. Bir çesit sert kauçuk olan ebonitten, ayrica metalden yapilanlari da vardir. Bes parçanin birlesmesinden olusur.
AGIZLIK (Bek)
FICI (Barel)
Üst gövde
Alt gövde
Kalak
Klarnetin gövdesi silindir biçimindedir. Kalak bölümü ise obuanin kalagina oranla daha genistir. Klarnet tek kamisli bir enstrüman. Dikkatlice yontulup biçimlendirilen bu kamis parçasi, agizlikk üzerine takilir. Çalginin nefesi ile titresime geçirilen kamis, boru içindeki havayi titresime geçirerek ses elde edilmesini saglar. Çalgicinin sol eli yukarida, sag eli ise asagida olmak üzere az bir egimle yere dogru tutulur.
Flüt ve obuada oldugu gibi, klarnetin gövdesinde de ses deliklerini açmaya ve kapatmaya yarayan metal bir mekanizma vardır. 1840 sıralarında Boehm sistemi flüte uygulandiktan sonra, Paris konservatuari ögretim üyesi ve klarnetçi Klosé, bu sistemin klarnete de uygun oldugunu görmüs ve Boehm sistemi klarnete uygulanmistir. Daha sonra farkli zamanlarda farkli kişiler tarafindan bu sistem gelistirilmistir.
Çok kalabalik olan klarnet ailesinde bu çalgilar vardir:
La bemol küçük klarnet (yazilan notanin küçük altili ince sesini duyurur)
Mi bemol küçük klarnet (yazilan notanin küçük üçlü ince sesini duyurur)
Re küçük klarnet (yazilan notanin büyük ikili ince sesi duyurur)
Do klarnet (yazilan notanin aynisini duyurur)
Si bemol klarnet (yazilan notanin büyük ikili kalin sesini duyurur)
La klarnet (yazilan notanin küçük üçlü kalin sesini duyurur)
Basset horn (Fa) (Yazilan notanin tam basli kalin sesini duyurur)
Mibemol alto klarnet (yazili notanin büyük altili kalin sesini dyurur)
Si bemol bas klarnet (yazilan notanin büyük dokuzlu kalin sesini duyurur)
La bas klarnet (yazili notanın 1 oktav ve küçük üçlü kalin sesini duyurur)
Si bemol kontrabas klarnet (yazili sesin 2 oktav ve ikili kalin sesini duyurur)
Bu çalgilarin tümünün çalinisi aynidir. Bir tanesinin iyi çalmayi ögrenen, çok kisa bir alisma devresinden sonra, herhangi bir digerini çalabilir. Yalnizca dört tanesi sürekli orkestrada kullanilir.
Mi bemol küçük klarnet
Si bemol klarnet
La klarnet
Si bemol bas klarnet
Bu dört çalginin da dördü birden her yapıtta kullanılmaz. Genellikle besteciler iki sibemol klarnet kullanirlar. Üçlü orkestra kurulusu ise, bunlara bir de bas klarnet eklenir. Daha büyük orkestralarda mi bemol klarnet ve bir si bemol klarnet daha eklenebilir.
La klarnet Si bemol klarnete çok yakin bir çalgidir. La klarnetin boyu si bemol klarnete göre biraz daha uzun, ses rengi biraz daha koyudur. Çalınışı ve ses genisligi aynidir. Yalnız, Si bemol klarnet yazılı olan notanın büyük ikili kalinini, La klarnet ise küçük üçlü kalinini seslendirir. Besteciler bu iki klarnet türünden birini kullanırlar. Bunun en önemli nedenleri şunlardır.
Daha koyu bir ses rengi isteniyorsa.
Yapitta çok diyez varsa.
Klarnet partisinin en kalinindan Do diyez sesinin kullanilmasi gerekiyorsa.
Ses Genisligi
Klarnetin notaları sol anahtarı üzerine yazılır. Ses genişliği neredeyse 4 oktav kadardır. Bu genişlik içinde tüm diatonik ve kromatik sesler elde edilebilir. Dördüncü ek çizgideli sol notasından daha ince notaların çalınması biraz güç olduğu için bu sesler pek kullanılmaz. Eğer kullanılması isteniyorsa da küçük klarnet kullanılır. En kalın mi notasından bir sonraki oktav içerisindeki si bemol notasına kromatik olarak olarak, aşağıdan yukarıya doğru ses deliklerinin sırasıyla açılması yoluyla elde edilir. Bu Si bemolün incesindeki seslerin elde edilişi, flüt ve obuadakinden biraz farklıdır. Flüt ve obuada en kalındaki esas seslerden sonra gelen sesler, bu esas seslerin ikinci doğuşkanları (bir oktav incesi) olarak, daha incelerde ise, esas seslerin genellikle dördüncü doğuşkanları (iki oktav incesi) olarak elde edilirler. Klarnette ise (gövdesi silindir biçiminde olduğundan) elde edilen doğuşkanlar tek sayılıdır (3, 5, 7, 9). Üçüncü çizgi Si sesi klarnetin yazılı en kalın sesi olan mi sesinin dudak ve nefes ayarı, ayrıca bir yardımcı perde yardımı sonucunda çıkarılan üçüncü doğuşkanıdır yani 1 oktav ve tam 5'li. bu Si sesinden üçüncü ek çizgi Fa'ya kadar olan sesler kromatik olarak bu yolla elde edilir. Fa'nın daha incesindeki sesler çeşitli yollardan, her klarnetçiye ve klarnet yapısına göre değişebilen yollarla elde edilir.
Klarnetin tınlama bölgeleri
Dört farkli tinlama bölgesi vardir.
Kalın ses bölgesi : En kalın ses olan Mi'den bir oktav incesi Fa diyez notasına kadar olan bölgedir. Zengin, madeni, gizemli, karanlık ve dramatik sözcükleri ile tanımlanabilir. Bu ses bölgesine "Şalümo" (Chalumeau) bölgesi de denir. "Şalümo" klarnetin atası olan eski bir çalgının adıdır.
Kötü sesler : Sol notasından üç yarım perde sonraki si bemol notasına kadar olan bölgedir, klarnetin en kötü sesleridir, zayıf, soluk hemde elde edilmesi biraz daha güçtür.
Orta ses bölgesi : Si notasından ikinci ek çizgi Do notasına kadar olan ve klarnetin en güzel sesleridir. Bu bölgeye "klarino" (Clarino) ses bölgesi denir. En güzle ve en etkili klarnet soloları bu ses bölgesinde yazılmıştır. Bu sesler duru, parlak, ılık ve etkileyicidir.
İnce ses bölgesi : İkinci ek çizgi Do'dan sonraki daha ince seslerdir. Gür çalındığında sert ve rahatsız edici fakat kısık sesle çalındığında ılık ve yumuşak, flüt ses rengine yakın bir tını özelliği gösterir.
Teknik özellikleri
Klarnet, çeviklik bakımından flüte çok yakındır. Her çeşit hızlı, parlak, gösterişli pasajlar, diziler, arpejler, grupetto ve benzeri figürler, tril ve [tremolo]]lar rahatlıkla çalınabilir. Genellikle tek dil kullanırlar. Çift dil ve üç dil çok zor olduğundan, özel durumlar olmadıkça kullanılmaz. Bir ses bölgesinden başka bir ses bölgesine geniş aralıklı atlamalar, klarnete özgü kolaylıklardan biridir. Ancak hızlı tekrarlanan sesleri çalmakta oldukça sınırlıdır. Klarnetin en önemli özelliklerinden biri de, gürlük kontrölü bakımından son derece yetenekli olmasıdır. Çok kısık sesle ve çok gür sesle çalabilir.
Orkestradaki en önemli görevleri
Klarnete orkestrada hızlı, akıcı, parlak, gösterişli pasajlardan geniş duygusal ezgilere dek her türlü görev verilir. Duru ve parlak ses rengi ile birleşen etkili kreşendo ve dekreşendo yeteneği, klarnetin "Espressivo" solo pasajlarda sık sık görevlendirilmesine neden olur. Ses rengi diğer tahta üflemelilerle iyi kaynaşır. Başka çalgılardaki temaları katlamak, gerekirse arka plandaki armonileri sağlamak ve eşlik figürlerini seslendirmek klarnetin yapabileceği en önemli görevlerdir.
Türk Klarnetistler
Ahmet Kusgöz- Alaattin Gözetlik- Aykut Sütoglu- Barbaros Erköse- Bergamali ismail- Bülent Altınbaş (Kirpi) - Hamdi Tokay - Hüsnü Senlendirici - İbrahim Oytun - Klarnet İbrahim Efendi - Mehmet Ayar - Mustafa Kandıralı - Nuri Gün - Ruhi Günal - Salih Orak - Selim Kızılcıklar (Deli Selim) - Selim Sesler - Serkan Çagrıi - Seyfettin Sigmaz - Süleyman Sen - Sükrü Kabaci - Sükrü Tunar - Tevfik Oksar - Turgay Özüfler - Turhan Askin -
"http://tr.wikipedia.org/wiki/Klarnet"'dan alinmistir.
Yorumlar