DiL ve Konuşma EgzersizLeri

DİL GELİŞİM EGZERSİZLERİ

DİL HAREKETLERİ:
Ø Dili dışarı çıkarmak
Ø Dili dudakların sağına soluna değdirmek
Ø Dili dışarı içeri çekmek
Ø Dili buruna doğru sokmak
Ø Dili çeneye doğru çıkarmak
Ø Dilin ucunu alt-üst dişlerle ısırmak
Ø Dil ile dudakları yalama.(yuvarlayarak)
Ø Dili üst ön dişlere değdirme
Ø Dili şıklatma (dil ile üst damağa vurup alt damağa çekerek ses çıkarma)
Ø Dil ucunu üst dişlerden en aşağıdaki ve en soldakine değdirme
Ø Dil ucunu alt dişlerden en sağdaki ve en soldaki üzerine değdirme
Ø Dili ağız içinde (u) biçiminde kıvırma (yanlarda)
Ø Dil ile dudakları ıslatma

DUDAK HAREKETLERİ

Ø Dudakları yanlara doğru(alt-üst)çekerek dişleri bitişik vaziyette gösterme
Ø Üst dişleri gösterme
Ø Alt dişleri gösterme
Ø Üst dudağı ısırma
Ø Alt dudağı ısırma
Ø İki dudağı da ağız içine almak
Ø Alt dudağı dışa döndürmek
Ø U sesi çıkarır gibi dudakları öne uzatmak
Ø Dudakları birbiriyle içe doğru sıkıştırmak
Ø Kalemi dudakları arasında tutmak
Ø Ruju dağıttığımız gibi iki dudağı birbirine sürtme değdirme

YANAK HAREKETLERİ

Ø İki yanağı aynı anda şişirme
Ø Sağ yanağı şişirme
Ø Sol yanağı şişirme
Ø Soldan sağa sağdan sola sürekli yanak şişirme
Ø İki yanağı dişler arasına çekme
Ø Dil ile sağ yanağı şişirme
Ø Dil ile sol yanağı şişirme

MİMİKLER

Ø Hayret
Ø Gülmek
Ø Kızmak
Ø Ciddi
Ø Korku
Ø Üzüntü
Ø Uyku
Ø Ağlamak
Ø Evet
Ø Hayır

ÇENE HAREKETLERİ

Ø Ağzı (çeneler gergin)açmak-kapatmak
Ø Alt çeneyi (ağız açık) sağa sola hareket ettirmek
Ø Alt çeneyi (ağız kapalı) sağa sola hareket ettirmek
Ø Soldan sağa sağdan sola sürekli yanakları şişirme
Ø İki yanağını dişler arasına çekmek
Ø Dil ile sağ yanağı şişirme
Ø Dil ile sol yanağı şişirme

BURUN HAREKETLERİ

Ø Burunu buruşturarak yukarı çekmek
Ø Burun deliklerini açmak

DİL GELİŞİM ALANI VE EGZERSİZLERİ

NEFES ALMA

Ø Ağızda üfleme (dudaklar kapalı durumda)
Ø Burundan nefes alıp burundan verme
Ø Burundan nefes alıp ağızdan verme
Ø Ağızdan nefes alıp burundan verme
Ø Kamış(pipet) ile hava çekme
Ø Burundan iki defa nefes alıp, iki defa verme
Ø Ağızdan iki defa nefes alıp iki defa ağızdan verme
Ø Kağıt,pamuk,pinpon topu vb. bol nefes ile nesneyi üfleme (yakın-uzak mesafe)
Ø Nefesli müzik aleti çalma
Ø Balon şişirme
Ø Islık çalma
Ø Burun çekmek
Ø Öksürmek
Ø Horlama
Ø Esnemek
Ø İç çekmek

GIRTLAK HAREKETLERİ

Ø Tükürerek yutkunma
Ø Su yutma
Ø Gargara yapma
Ø Gırtlaktan öksürme (ses ayarlama)

DİL GELİŞİM EGZERSİZLERİNİN UYGULANMA YÖNTEMLERİ

A Konuşma Organlarının Çalıştırılması

1- Emmek: Kamış kullanarak değişik içeceklerin içirilmesi. Eğer kamışı çocuk ağzında tutamıyorsa kamışın etrafına lastik sararak yada farklı şeylerle destekleyerek kamışın ağız kısmı kalınlaştırılabilir.
- Alıştırmaya başlangıç olarak 9 mm lik hortumlarda kullanılabilir(gerekli ise)
- Emmeyi öğretmek;Terapist kamışı meyve suyunun içine sokar emerek kamışa meyve suyunu çeker.Üst kısmından kamışı kapatarak kamışı bardaktan çıkarır.Kamışı düz olarak çocuğun ağzına sokar.Çocuk kamışın içindeki meyve suyunu bu şekilde emer.İkinci aşamada kamış biraz daha havaya kaldırılır ve kamış bu pozisyonda iken meyve suyunu emer.
Not:Terapist çocuğa emme sonrası davranışları gösterir.Ağzını şapırdatır.”mmm çok güzel”gibi sözel uyarılar verir.

2- Üflemek: Öncelikle derin nefes alıp verme nefes alırken “f ve p”sesini çıkarmak gibi çalışmalar yapılmalıdır.
- Küçük bir mumu söndürmek
- Küçük renkli makyaj pamukları araç olarak kullanılabilir.Pamuk masaya konur çocuk üfleyerek pamuğu hareket ettirir.
- Bir kase deterjanlı su hazırlanır.Çocuk kamışla üfleyerek balonlar yapmaya çalışır.
- İçinde küçük bir top olan plastik düdük üflemeye çalışır.
- Küçük plastik bir borazan (flüt)ile üfleme çalışılır.
- Bir pinpon topu ile üfleyerek masada oyun oynanır.
3- Çiğneme: Çiğneme dil dudak ve yanak kaslarının ortaklaşa çalışmasıyla ortaya çıkan bir harekettir.
Yanak: Dil çiğneme de aşağıdan yukarı ,yukarıdan aşağı doğru dairesel hareketler yapar.
Isırmak: Çocuğa elma havuç gibi katı yiyecekler vererek ısırması istenir.
Sağ ve Sol yanakta çiğneme: Bir parça bisküvi çocuğun bir yanağının içine konulur.Çocuk dil yardımı ile bisküviyi yanaktan alır ve çiğner. Aynı çalışma diğer yanakta da yapılır.
Ağız kapalı çiğnemek: Bu çalışma için çok zor bir harekettir. Sürekli alıştırma gerekir.(haşlanmış patates gibi yumuşak katı yiyeceklerle çalışılır)
- Çocuğa 30sn süre ile çiklet çiğnetilir.
Dil:
Çocuğun dilinin ucuna bir parça bisküvi konulur.Çocuk bisküviyi dil yardımı ile ağzının içine alır.
Bir parça reçel ve çikolata (saralle gibi)çocuğun üst dişi ile dudağı arasına konur,çocuk dili yardımı ile bunu ağzına alır ve çiğner.

Dilin Yön Değiştirme Hareketleri:
- Bir parça reçel veya çikolata çocuğun yanağının içine konur.Çocuk dili ile ağzına iter ve çiğner.
- Bir parça lokum çocuğa verilir ve çiğnemesi istenir.
- Küçük bir parça bisküvi çocuğun yanak içlerine diş etlerinin üzerine konur.Çocuk dili ile bunu alıp çiğnemeye çalışır.(önce bir sonra diğer yanağa)
- Sağ ve sol yanak içine aynı anda birer parça bisküvi konur.Çocuk yanak içine konan bisküvilerin ikisini birden ağız içine alıp çiğnemeye çalışır.
- Küçük bir kaşık çocuğun ağzına sokulur ve kaşık dilin üzerine bastırılır.Çocuk bunu dilini kaldırarak karşı koymak isteyecektir.Çocuk bu tepkiyi verince diş fırçası ile çocuğun dilinin üzeri hafif hafif fırçalanır.

Dil Çıkarma Alıştırmaları:
- Çocuğun dudaklarına reçel sürülür,çocuk reçeli yalamaya çalışır.
- Bir lolipop alınıp,çocuğun bunu yalamaya çalışması sağlanır.
- Dudakların alt ve üst kısmına (bıyık yerine ve çene üstüne )reçel sürülür.Çocuk dilini üst ve alta mümkün olduğu kadar uzatmaya çalışarak reçelleri yalamaya çalışır.
Dili İçe Çekme Çalışmaları:
- Çocuğun dilinin ucuna bir parça çikolata bisküvi konulur çocuk dilini içeri çekerek yiyeceği çiğnemeye çalışır.
- Biraz seloteyp veya bandı çocuğun dil ucuna sarılır.Bu bant hafifçe çekilerek dil dışarıya çıkarılmaya çalışılır.

Dudak Hareketleri:
Hareketlerin Taklidi:Çocuğa üzerinde çeşitli yüz mimiklerinin bulunduğu kartlar verilir.(ağlama,gülme,kızma,üzülme vb.)ve çocuktan bunları taklit etmesi istenir.
Duvara asılı bir ayna karşısında çocuk ile birlikte geçilir dudak çeşitli şekillere sokulur ve çocuktan yapması istenir.
Terapist çocukla karşılıklı oturup, gülme, kızgınlık, somurtma, sırıtma, öpme, hapşurma vb. hareketlerini tekrarlar.
Çocuk düğmeyi dişleri ile dudak arasına koyar,terapist lastiği hafifçe çeker ve hafifçe lastiğe vurur lastik hareket eder,çocuk bu hareketi dudaklarında hisseder.Aynı çalışma düğme ağız içinde dudakta yapılabilir.
Kamışla meyve suyu ve başka içecekler içirilir.Bir kaşığa biraz yiyecek konulur,çocuğun ağzına doğru uzatılır.Çocuk üst dudağı yardımı ile yiyeceği kaşıktan almaya çalışır.Terapist kaşığı yavaşça çekerek çocuğa yardımcı olur.
Ağız Alıştırmaları:
Terapist çeşitli dil dudak ve çene hareketleri yaparak çocuktan bu hareketleri taklit etmesini ister.
Bir tabağa reçel yada süt konulur çocukla birlikte yalama çalışması yapılır.
Çocuğa dondurma,şeker ve lolipop yalatılmaya çalışılır.
Çocukla derin nefes alma,yanakları şişirme,üfleme çalışmaları yapılır.

TEMEL ALIŞTIRMALAR

- Dili diş ve dudaklar arasından çıkarma(ağız açık olarak)
- Dili içeri çekme
- Dili ağız dışında sağa sola hareket ettirmek
- Dilin arka kısmını yukarı kaldırmak.
Çeşitli dudak hareketleri yaparak aşağıdaki gibi sesler çıkarır.
a) “cık”sesi
b) Elini ağzına vurarak kızıl derili gibi “aaa” sesi
c) Ağız şapırdatma sesi
d) Öpme sesi
Çocuk terapistin ağzına elini değdirip ağız kapalı”mm”sesi çıkarılır sonra çocuğun ağzına eli değdirilir çocukta aynı şekilde “mm”sesi çıkarır.

Ağız Kapatma Alıştırmaları

Terapist küçük bir kağıt parçasını dudaklarının arasına koyar ve dudakların arasında 5-10 sn tutar. Daha sonra aynı hareketi çocuğunuzdan yapmasını isteyiniz.
Bir oyuncağa ip takılır (tekerlekli araba gibi) ipin bir ucunda da bir düğme takılır. Çocuk düğmeyi dişleri ile dudakları arasında tutar ve dudaklarını sıkıca kapatır.Düğmeyi dudakları ile oyuncağı hareket ettirir.

Artikülasyon Çalışması (Hangi Ses Nasıl Çıkar)

Konuşma pekçok organın ortak çalışması sonucu ortaya çıkan bir beceridir . Konuşma eğitiminde seslerin çıkartılmasından önce ,konuşma organlarının konuşmaya hazır hale getirilmesi çalışmalarının yapılmasında fayda vardır . Konuşma organlarını konuşmaya hazır hale getirdikten sonra çocuğun çıkaramadığı seslerin çıkartılması aşamasına gelindiğinde her sese göre destek çalışmaları yapılabilir.

Öncelikli olarak dudak seslerinden başlanır

P SESİ:Dudaklar sıkıca kapatılarak nefes tutulur , daha sonra birden dudaklar açılır ve tutuğumuz nefesi dışarı veririz nefesi çocuğa hissettirmemiz faydalı olacaktır.P sesi çalışılırken üfleme hareketinden yararlanılabilir. En iyisi peçete kullanmanızdır peçeteyi açın p diye hava verin çocuk peçetenin hareletini görecektir aynı şeyi çocuğun yapmasını sağlayın birlikte taklit edin . Kendi avuç içinizde ve çocuğun avuç içinde p sesini sert bir şekilde hava olarak çocuğa hissettirin .Diğer yöntem ise patlamalı bir ses olduğu için ayna karşısında çalışmanızdır . Çocuk sizi hem daha iyi taklit edecek arkasından ayna üzerine yapacağınız sert p nin ayna üzerinde çıkardığı buğuyu görecek ve aynısını yapmak için çabalayacaktır

P sesi b sesi ile karışabilir çünkü birbirine yakın sesler bunu ayırmak için tebeşir tozlarından yararlanın kağıt üzerindeki tebeşir tozlarını sert bir p yaparak uçurun b sesinde böyle olmayacaktır tebeşir tozları sabit kalacaktır b ve p sesi karışırsa bu şekilde ayırt ettirebilirsiniz

Şunu unutmayın diyelim ki bu sesi çocuğa öğrettiniz çocuğa içinde p sesinin çokça geçtiği kısa öyküler yazdırın yada birlikte tekrar edin .

M SESİ: Bu sesi öğretmenin en kısa yolu çocuğun baş ve işaret parmaklarını tutun burun deliklerinizin üzerine koyun ve mee diye ses verin bunu çokça tekrar ettirin ve daha sonra çocuğun denemesini sağlayın olmadı mı sinirlenmeyin bu sefer mmmmm diye ses çıkarın ve onunda aynı şeyi yapmasını sağlayın ve sonra tekrar birinci yöntemi deneyin bu çalışmaları oyunlaştırabilirsiniz o zaman çocuk için daha keyifli olacaktır .Diğer bir yöntem de dudakları açıp kapama hareketi ile beraber yukardaki örnekleri denemenizdir

N SESİ : En basit yolu çocuğun işaret parmağını alıp sizin tek burun deliğiniz üzerine koyup o titreşimi hissetmesini sağlamanızdır . Bunun dışında ayna karşısında çocuğun sizin dil ucunuzu üst dişlere yapıştırıp ağzınızın hafif açık halini görmesidir .

V SESİ:Önce siz model olacaksınız üst dişlerinizle alt dudağınızı ısırma hareketi yapın üst dişleriniz alt dudağa değsin alt dudak bastırıldığında v sesi çıkar ve çalışırken ayna kullanmanız çocuk için daha iyi olur

F sesi için egzersiz olarak çocuğa üfleme hareketleri yaptırın mum üfleme , kağıt parçalarını üfleme,avuç içine üfleme gibi .. V sesi ile çok benzer bir ses sadece dişlerimizi alt dudağa çok bastırmayacağız ve beraberinde üfeleme hareketi yapacağız .

Ö SESİ: o sesi ile karıştırılabilir bunun için eczaneden alacağınız bir sapatulaya ihtiyacınız olacak çocuğun ağzını yeterince açmasına ve yuvarlak hale gitmesine özen gösterin çünkü tam aksi olduğunda yeterince net temiz bir ses çıkmaz diğer aşama çocuğun dilini öne doğru uzatmasıdır spatulayı uzunlamasına dilinin tam ortasından ikiye ayıracak şekilde yerleştirin ve alt çene ve üst çeneyi birleştirin dil hafif önde kalmış olsun şimdi çocuğun başını arkadan öne doğru getirmesine yardımcı olun başı hafifçe aşağıya indirirken öööö diye ses çıkarın bu yöntem doğru uygulanırsa bu ses için en idealidir

O SESİ: Ağzı tam yuvarlak yapıyoruz dil geride elimizle dudaklarımıza çarparak hafifçe bu sesi çıkarabiliriz

I SESİ . Bu ses için egzersiz olarak çene hareketlerinin yapılması yerinde olacaktır ağzı açıp kapama,ağız açıkken çeneyi aşağı yukarı hareket ettirme gibi,çiğneme hareketi yaptırılabilir çocuğa sert sakız çiğnetilebilir bu hereketleri yaparken ı sesinin verilemesi sesin çıkmasına yardımcı olacaktır.Diğer bir yöntem ise spatula yardımıdır spatula alt dişlerle üst dişlerin arasına yerleştirilir çocuk ağzını yanlara doğru hafifçe gerer ve spatula ağızdayken ııı sesi denenir Çalışırken çocuğun dilini ön dişlerine değdirmemesine dikkat edin aksi halde bu ses ı ve i arası bir ses olabilir yada i sesi çıkabilir

S SESİ: Bunun için yılan taklidi yapın s sesi çıkarken alt ve üst ön dişler arasından çıkan havayı çocuğa hissettirin

T SESİ :T sesi çocuğun fiziksel olarak görebileceği ve rahat taklit edebileceği seslerden biri bunun için elinizin üst tarafını kullanın çünkü iç tarafa oranla daha hashas çocuğun elini tutun ve çocuğun elinin üstüne t sesini t t diye hissettirin nefesi hissedecektir.Diğer bir yöntem ise çocuğa küçük peçete parçalarını çiğneterek tükürmesini sağlamaktır bu da yardımcı olacaktır ayna karşısında da çalışabilirsiniz dilin durumunu görmesi taklit etmesini kolaylaştıracaktır

U SESİ: bu ses için çocuğun iki elini tutun ve kendi yüzünüzde yanaklarınızın çeneye yakın bölümüne hafifçe bastırın işaret parmaklar çene alt kemiğinin altına gelecek ve u diye tekrar edin .Çocuğun dudaklarının u sesinde alması gereken pozisyonda olmasına dikkat edin

H SESİ:Dudaklar açık olsun ayna karşısına geçin nefes alın nefes verdiğnizde ve sesi söylediğinizde ayna buğulanacaktır

L SESİ: N sesi le sıkça karıştırılır bunun için n de burun deliğinin tek tarafına parmağımızla bastırıyorduk l sesinden farkını böyle hissettirebilirsiniz ayrıca alt ve üst dişler arasına dili koyup hafifçe bastırmak ve lllll diye ses çıkarmak faydalı olacaktır.Hastanelerde hemşirelerin sessizlik işareti vardı bunu yapın dilin durumunu gösterin fakat ağız yeterince açık ve işaret parmağı burun altına iyi yerleştirin

Z SESİ: Arı taklidi yapın üfleme hareketlerini yaptırın ve çocuğaa titreşim hissettirmeye çalışın

GIRTLAK SESLERİ İÇİNSE K VE G SESLERİ

dil kamburlaştırma egzersizleri yaptırın ılık su ile gargara yaptırın burnu sıkın ve eli gırtlağa koyarak çalıştırın dili kamburlaşrımak için dil altına şeker koymak iyi gelecektir

Artikülasyon çalışmalarında dil ve konuşma egzersizlerinin yapılması çok önemli bu egzersizleri yeterince yaptırmalıyız ben burda sesler için sadece örnek verdim egzersizler rehabilitasyın com makaleler bölümünde var

İkinci önemli şey çocuk sesi çıkarınca başka sese geçmemek çocuk öğrendiği sesi kelimenin başında sonunda ortasında kullanabilmeli kelimelerle çalışmalar yapılmalı ve sonra cümle içinde kullanılmalı

İşitme engelli çocuklarda kaba sesleri çevresel sesleri ayırt ettirmeden bu çalışmaları yaptırmak doğru değil çocuk bu sesleri ayıracak ve bu çalışmada çok uzun başka bir makale de anlatacağım ve daha sonra konuşma seslerini ayırt etmeye geçecek

sesleri çıkarırken belli seslerin titreşim verdiği yerler var burda hepsini ayrıntılı yazamadım çünkü çok uygulamaya dönük bir çalışma bu artikülasyon çalışmaları çocuk yapamayınca hemen vazgeçmeyin mutlaka faydasını göreceksiniz bazı alamadığım sesler oldu açıklama da yapınca yer kalmadı konu ile ilgili daha ayrıntılı bilgi almak isteyenler bana selenuskuplu@hotmail.com dan ulaşabilir dilerim faydalı olur benim çocuklarım süperler size de başarılar dilerim hayatınızdan mutluluk yüzünüzden gülücük eksik olmasın çalışmalarınızda şimdiden başarılar.

not : cp li çocukların ki tamamen başka

İşitme engelli çocuklarla çalışan öğretmenler için çocuğa bunları önce vokal sesler dediğimiz seslerden sesli seslerden başlayacağınızı unutmayın

çocuğa önce konuşma eğitiminden önce işitme ve dinleme eğitimi verin çocuk sesleri ince sesleri kalın sesleri az ses çok ses alçak ses yüksek ses kesik ses düz ses bunları ayırt etsin ardından çevresel seslere geçin bilgisayarla bu sesleri dinletin kartları da kullanarak verdiğiniz sese ait kartı seçmesini ve sesi diğer seslerden ayırt etmesini sağlayın mesela masada kedi köpek inek koyun kartları olsun bu hayvanlardan birinin sesini verin ve size uygun kartı versin bunun gibi çocuk tüm çevresel sesleri ayırt etmeye başladıktan sonra ona telefon sesi kapı sesi taşıt sesleri gibi aynı çalışmalrı bununla da yapın sonra konuşma seslerine geçin

Ayrıca çalışmalarınızda her zaman kolaydan zora doğru gitmeyi unutmayın ses çalışmalarında da gırtlak seslerinden değil çocuğun çıkartamadığı basit seslerden başlamayı unutmayın

Çocukların hazır bulunmuşluk düzeyleri önemlidir belki de öğreteceğiniz sese çalışmaya hazır değil o zaman egzersizler üzerinde daha çok durun

Her sesin çıkması gereken belli başlı zamanlar vardır çocuk 6 yaşında olup r sesini hala söyleyemiyor olabilir bu problem olduğu anlamına gelmez 9 yaşına kadar hatta bazı uzmanlar 11 diyor vakti var

4 yaşından önce çocukta konuşma bozukluğu artikülasyon sorunu var deyip çocuğu hemen etiketlemeyin. 4 yaşına kadar çocuklarda böyle problemler olabilir. bu dönemde çocukların zihinsel gelişimleri oldukça hızlıdır çok çabuk düşünür ve konuşurlar bazen hızlı heyecanlı bir konuşma yaparlar. bu yaşlarının bir özelliği 4 yaşını bitirdiktan sonra bir uzmana başvurun. kekeme çocuklar için de aynı şey geçerli evde çocuğunuza tellaffuz eğitimi vereceksiniz diye bunaltmayın oyunlaştırın. yapamazsa onu beceriksiz olmakla suçlamayın. çalışma şevkini kendine güvenini kaybettirmeyin. destekleyin cesaretlendirin yapıcı olun oyunlaştırın.

işitme engeLLiLer öğretmeni

SELEN ÜSKÜPLÜ