Batı müziğinde iki sesin arası iki eşit parçaya bölünmektedir ve arada kalan ses diyez ya da bemol ifadeleriyle tanımlanır. Ancak Türk Müziğinde iki notanın arası her birine koma ismi verdiğimiz 9 eşit parçaya ayrılmaktadır. 1,4,5 ve 8 komanın özel isimleri ve harfleri(rumuz) vardır. Makamları ortaya çıkaracak olan dörtlü ve beşliler oluşturulurken bu isimler ve harflerden yararlanılır.
Dizi ( Gam): Latince merdiven anlamına gelen “scala”
sözcüğünden gelmektedir. Sekiz sesin ardı ardına sıralanmasına dizi denir.
Dizi, hangi sesle başlıyor ya da bitiyorsa o sesin adını alır. Örnek; Do1’den
Do2’ye kadar olan seslere “Do dizisi’’ denir.
Çıkıcı Dizi: Kalın sesten başlayıp ince seslere doğru çıkan diziye "ÇIKICI
DİZİ" denir (Do, Re, Mi, Fa, Sol, La, Si, Do2)
İnici Dizi: İnce sesten başlayıp kalın seslere doğru inen diziye "İNİCİ DİZİ"
denir (Do2, Si, La, Sol, Fa, Mi, Re, Do)
Oktav: Aynı sesin arasındaki (8) sekiz notalık aralığa verilen isimdir. Bu
notaların isimleri aynı fakat yükseklikleri farklıdır.
Aralıkları bozmadan bir oktav içindeki 12 sesin her biri üzerine bir dizi
kurulabilir. Dizilerin kuruluşlarındaki tam ve yarım perde düzenine göre
diziler majör ve minör dizi olurlar. Dünya üzerinde kullanılan diziler
çeşitlidir. Evren müziğin temel dizisi olan diatonik dizinin kökleri Yunanlıların
kullandığı dizilere dayanır. Bu diziler Yunan soyundan toplumların adını
taşıyordu. Bu dizilerin tümünde dizinin inici olarak 5. derecesinden başlayan
ikinci bir dizi yer alıyordu.
Ton: Bir dizinin rengi yani birey üzerinde bıraktığı
etkidir.
Bir müzik eserinin başındaki, sırasıyla, anahtar, değiştirme işaretleri ve ölçü rakamının koyulduğu alana donanım denir. Buraya yazılan değiştirme işaretleri, parça boyunca ilgili tüm notalar için geçerli olacaktır. Batı Müziği'nde donanıma yazılan diyez ve bemoller değişmeyen bir sıraya sahiptir. Bu sıra diyezlerde yukarıya doğru 5’li, bemollerde ise 4’lü aralıklarla düzenlenmiştir.
Bemol tonların donanımına yazılan değiştirici işaretler Si - Mi - La - Re - Sol - Do - Fa, (Simitlere Son Defa) diyez tonların donanımına yazılan değiştirici işaretler ise Fa - Do - Sol - Re - La - Mi - Si sırası ile sıralanırlar. İki sıra incelendiğinde bemol ile diyez değiştirici işaretlerinin birbirlerine ters olarak sıralandığı görülür.
Makam: Dizinin işleyiş şeklidir. Batı müziği
tonal, Türk müziği modal’dir.
Yorumlar